ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ
Το μεγάλο ενδιαφέρον που υπάρχει για το
αρχιτεκτονικό παρελθόν της Αθήνας υπηρετείται καθημερινά, στα κοινωνικά
δίκτυα, από την ανάρτηση δεκάδων νοσταλγικών φωτογραφιών. Είναι ένα
φαινόμενο που έχει ενταθεί τα τελευταία χρόνια και εμφανίζεται σύνθετο
ως προς τα γενεσιουργά του αίτια. Νέες γενιές, που ενηλικιώθηκαν μετά το
2000 εκτείνουν ένα βλέμμα περιέργειας και έκπληξης για την πόλη που
υπήρχε έως πριν από λίγες δεκαετίες. Οι μεγαλύτερες γενιές - βιώνοντας
την παρακμή της Αθήνας - κάνουν εξωραϊστικές ή ρεαλιστικές συγκρίσεις
αντλώντας από τα δικά τους βιώματα. Υπάρχει έδαφος για προβολή επιθυμίας
πάνω στο ιστορικό σώμα της πόλης όπως υπάρχει και ζωτικός χώρος για την
ανάπτυξη αισθημάτων νοσταλγίας και οργής.Αυτή η ανάγκη, προς το παρόν, καλλιεργείται, συντηρείται και
διογκώνεται από την κυκλοφορία φωτογραφιών αρχείου, φωτογραφιών από
οικογενειακά λευκώματα και σχετικής αρθρογραφίας. Συχνά, λανθασμένες
πληροφορίες εκλαμβάνονται ως αληθείς και συχνότερα εξωραϊσμένες
καταστάσεις θεωρούνται ότι απηχούν την πραγματικότητα μιας περασμένης
εποχής. Πολλές φορές, όμως, οι υπερβολές συγχωρούνται ή έστω γίνεται
αντιληπτό ότι το καθεστώς της σύγχρονης παρακμής αντισταθμίζεται με
αποδράσεις και φυγές.Ωστόσο, όλο και περισσότεροι εκτίθενται τόσο στην έγκυρη ιστορική πληροφορία για το πρόσφατο παρελθόν της πόλης, όσο και στην ανάγκη αναβάθμισης της προσωπικής σχέσης τους με την διαδρομή και την εξέλιξη της Αθήνας. Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα μπορεί να κριθεί θετικά.
Μέσα από την ενασχόλησή μου με την αρχειοθέτηση και ταύτιση αθηναϊκών φωτογραφιών, έχω πολλές φορές ακούσει το ερώτημα για το τι κτίρια υπήρχαν στη θέση νεώτερων οικοδομημάτων που ανεγέρθηκαν, κυρίως, μετά το 1955-1960. Η διαδικασία αντιπαραβολής του παρελθόντος και του παρόντος είναι μια παλιά, δοκιμασμένη και δημοφιλής διαδικασία που εμπεριέχει μία παράμετρο διασκεδαστική όσο και πικρή. Είναι μία οδός για να φτάσει κανείς βαθύτερα στην κατανόηση μιας πόλης.
Αυτό το ζεύγος των φωτογραφιών από την οδό Βασιλίσσης Σοφίας 45 εκπροσωπεί αυτήν ακριβώς την τάση και εξυπηρετεί αυτήν ακριβώς την ανάγκη. Η Βασιλίσσης Σοφίας ήταν σε καθεστώς διαρκούς οικοδομικής μεταβολής ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα. Στις αρχές της δεκαετίας του ΄50, πάντως, διατηρείτο σχεδόν στο σύνολό του το μέτωπο των νεοκλασικών αρχοντικών με κήπους από το Σύνταγμα ως και πάνω από τον Ευαγγελισμό. Η σειρά αυτών των αρχοντικών βρισκόταν από την πλευρά του Κολωνακίου. Από την απέναντι πλευρά ήταν πιο ακανόνιστη η δόμηση και ήδη πριν από την Κατοχή υπήρχαν δυο-τρεις πολυκατοικίες υψηλών προδιαγραφών (όπως και στην απέναντι γωνία με την οδό Κουμπάρη).
Το κτίριο στον αριθμό 45 κατεδαφίστηκε ταυτόχρονα με το κτίριο στον αριθμό 47, το έτος 1978 λίγο πριν κηρυχθούν διατηρητέα μνημεία. Θυμάμαι ότι τα παρατηρούσα καθημερινά, έρημα και κλειστά, πανέμορφα μέσα στην εγκατάλειψή τους. Ενα πρωί απλώς δεν υπήρχαν εκεί. Ηταν από τα τελευταία αρχοντικά του δρόμου που έπεσαν, καθώς τα περισσότερα είχαν γκρεμιστεί την περίοδο 1952-1969. Αυτή η αντιπαραβολή θα ξυπνήσει, προφανώς, μνήμες σε πολλούς και το πιθανότερο είναι ότι λίγους θα αφήσει αδιάφορους. Ευτυχώς, το κτίριο που αντικατέστησε το παλιό αρχοντικό συντηρείται σε άριστη κατάσταση.
